ทำไมเดี๋ยวนี้คนเป็นโรคซึมเศร้ากันเยอะ?
ทำไมมีแต่คนเศร้าเต็มไปหมด?
ทำไมสังคมไม่น่าอยู่เหมือนแต่ก่อนแล้ว?
ปัญหาสุขภาพจิตเกิดได้ง่ายขึ้นกว่าแต่ก่อน?
เคยสงสัยไหมว่า ปัญหาสุขภาพจิตเกิดจากอะไรกันแน่? และคนทั่วไปอย่างเราสามารถทำความเข้าใจปัญหาสุขภาพจิตได้ไหม หรือต้องให้เรื่องการดูแลสุขภาพจิตเป็นเรื่องของนักจิตวิทยาอย่างเดียว? วันนี้เราจะพามารู้จัก “โมเดลชีวจิตสังคม (Biopsychosocial Model)” โมเดลที่ใช้อธิบายปัญหาสุขภาพจิตอย่างง่าย ๆ
โมเดลชีวจิตสังคม (Biopsychosocial Model) คือหลักการทางจิตวิทยาที่ใช้ในการอธิบายปัญหาสุขภาพจิตผ่าน 3 ปัจจัยหลัก ประกอบไปด้วย
1. ปัจจัยทางชีวภาพ (Biological Factor)
Bio ตัวแรกมาจากคำว่า Biological Factor คือปัจจัยทางชีวภาพ หรือก็คือ ชีว (หรือ ชีวะ) ตัวแรกในคำว่า ชีวจิตสังคม ซึ่งปัจจัยด้านนี้เป็นเรื่องเกี่ยวกับสุขภาพทางกาย ทั้งเรื่องพันธุกรรมต่าง ๆ ว่าส่งผลให้ร่างกายออกมาเป็นอย่างไร เรื่องอาหารการกินต่าง ๆ ว่าส่งผลต่อร่างกายอย่างไร ผลกระทบจากการทานยาต่าง ๆ ว่ามีผลกระทบต่อร่างกายหรือไม่ รวมไปถึงเรื่องความผิดปกติของร่างกายต่าง ๆ เรียกได้ว่าเป็นปัจจัยที่ให้ความสำคัญกับเรื่องสุขภาพกายและผลกระทบทั้งหมดที่เกิดขึ้นกับร่างกายนั่นเอง
2. ปัจจัยทางจิต (Psychological Factor)
Psycho ต่อมาคือคำว่า Psychological Factor หรือปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับด้านจิตทั้งหมด เช่น สุขภาพจิตของเรา ความรู้สึกนึกคิด พฤติกรรมของเรา การเห็นคุณค่าในตัวเอง (Self-Esteem) ทักษะการรับมือกับปัญหา แรงจูงใจในการใช้ชีวิตของเรา และเรื่องทุกด้านที่เกี่ยวข้องกับสภาพจิตใจ
3. ปัจจัยทางสังคม (Sociological Factor)
Social สุดท้าย ย่อมาจากคำว่า Sociological Factor คือปัจจัยทางสังคมและสิ่งแวดล้อมรอบข้าง ซึ่งรวมไปถึงความสัมพันธ์แบบเพื่อน ครอบครัว และสังคมรอบ ๆ ตัวเรา เช่น ความสัมพันธ์ของเราและผู้อื่น ความสัมพันธ์ภายในครอบครัว หรือภายในสิ่งแวดล้อมอื่น ๆ เช่น ที่อยู่อาศัย โรงเรียน ที่ทำงาน วัฒนธรรมของแต่ละสังคม นอกจากนี้ยังรวมไปถึงเรื่องสภาพเศรษฐกิจอีกด้วย
ทั้ง 3 ปัจจัยนี้สามารถส่งผลกระทบต่อกันได้ ยกตัวอย่างจากปัญหาโรคซึมเศร้า โรคนี้มีหลากหลายสาเหตุมาก แต่ละเคสก็จะมีปัจจัยที่ทำให้เกิดโรคแตกต่างกันไป Biopsychosocial Model ทำให้เห็นว่าผู้ป่วยบางรายก็มีสาเหตุมาจากปัจจัยทางชีวภาพ อย่างสภาพร่างกายที่มีการพักผ่อนไม่เพียงพอ ปัจจัยทางจิตที่ไม่มีวิธีรับมือกับความเครียดอย่างเหมาะสม หรือมีสุขภาพจิตในภาวะที่ไม่คงที่เป็นทุนเดิมอยู่แล้ว รวมไปถึงปัจจัยทางสังคมจากการเลี้ยงดูจากครอบครัวที่ไม่ให้ความสำคัญกับการดูแลตัวเอง หรือไม่ใส่ใจความรู้สึกของกันและกัน และอีกตัวอย่างว่าทำไมปัจจุบันคนเรารู้สึกเศร้ากันง่าย อาจมาจากปัจจัยทางจิตที่มีความรู้สึกอ่อนไหวง่ายเป็นทุนเดิมอยู่แล้ว รวมกับปัจจัยทางส้งคมที่ทุกวันนี้มีความวุ่นวายเกิดขึ้นมากมาย ซึ่งสามารถทำให้เราเศร้าง่ายขึ้นกว่าเดิมได้ง่ายขึ้นนั่นเอง
สิ่งรอบตัวสามารถเป็นปัจจัยที่ทำให้เกิดปัญหาสุขภาพจิตกันทั้งนั้น ดูแลสุขภาพกายและใจกันอย่างดีแล้ว อย่าลืมหันมาดูแลสังคมใกล้ตัวกันด้วยนะ เพื่อสร้างสังคมสุขภาพจิตดีไปด้วยกัน
