เคยเป็นกันไหม เวลาคิดหรือตัดสินใจอะไรสักอย่าง บางครั้งสิ่งที่เราเลือกนั้น มันฟังดูไม่มีเหตุผลที่แน่ชัดเท่าไหร่ เชื่อว่าสิ่งนี้เป็นแบบนั้น ทั้ง ๆ ที่มันอาจจะไม่เป็นอย่างนั้นก็ได้ สิ่งเหล่านี้เกิดจาก “อคติทางความคิด” หรือ Cognitive Bias ที่เกิดจากการรับรู้ ประสบการณ์ สังคม และวัฒนธรรม ที่ส่งผลต่อการตีความของเรา จนทำให้เราเอนเอียงและมีอคติต่อสิ่งใดสิ่งหนึ่ง ทั้ง ๆ ที่บางสิ่งบางอย่างอาจไม่ได้เป็นแบบนั้นจริง ๆ เช่น เราเชื่อในสิ่งหนึ่ง มากกว่าอีกสิ่งหนึ่ง
จริง ๆ แล้ว อคติทางความคิด หรือ Cognitive Bias มีหลายประเภทมาก แต่วันนี้เราจะพามารู้จักกับ Anchoring Bias
Anchoring Bias เป็นอคติที่เกิดขึ้นในช่วงเวลาที่เราต้องการวางแผนหรือต้องการตัดสินใจอะไรสักอย่าง โดยมีข้อมูลภายนอกเข้ามาเกี่ยวข้อง ซึ่งเรามักปักใจหรือเลือกเชื่อข้อมูลชุดแรกที่เราเห็นโดยไม่มีการกลั่นกรองหรือเปรียบเทียบกับตัวเลือกอื่น ๆ ในเวลาต่อมา เช่น ยกตัวอย่างเรากำลังซื้อของขวัญจับฉลากในช่วงปีใหม่ภายในงบประมาณไม่เกิน 500 บาท เราไปที่ร้านของขวัญร้านหนึ่งแล้วพบว่ามีชุดของขวัญราคา 400 พอดี เราเห็นว่าราคามันต่ำกว่า 500 เราจึงเลือกซื้อโดยทันที แต่เราไปเดินเล่นในร้านของขวัญอีกร้านกลับพบว่ามีชุดของขวัญชิ้นเดียวกันในราคา 300 อคติแบบ Anchoring Bias ทำให้เราคิดไปเองว่า ไม่น่ามีร้านไหนที่จะมีชุดของขวัญราคาต่ำกว่า 400 อีกแล้ว แต่ความคิดนี้ทำให้เราเลือกซื้อของไปในทันทีโดยที่ไม่มีการสำรวจให้แน่ใจก่อน
อคติรูปแบบนี้ยังซ่อนอยู่ในหลากหลายบริบทนอกจากการซื้อของ แต่ยังรวมไปในการตัดสินใจหลาย ๆ เรื่อง เช่น เรามีความคิดอยากลาออกจากงานเพราะสภาพแวดล้อมไม่ดี แต่ที่ยังไม่ออกเพราะคิดว่าไม่น่ามีบริษัทไหนให้เงินเยอะกว่าบริษัทที่ทำอยู่ตอนนี้แล้ว จึงทำให้ไม่ลาออกสักที เป็นต้น
Anchoring Bias เป็นอคติที่มีความ “ถอดสมอ” สมชื่อ เพราะว่าการที่เราปักใจเชื่อในสิ่งใดสิ่งหนึ่งอย่างสุดใจมันก็เหมือนกับการถอดสมอให้เรือไม่เคลื่อนไปไหน ซึ่งมันอาจทำให้เราพลาดโอกาสที่ดีอื่น ๆ ไปได้
เพื่อป้องกันไม่ให้อคตินี้มาตัดโอกาสในชีวิต เราควรมีการเปิดใจให้กับโอกาสอื่น ๆ และสิ่งอื่น ๆ อยู่เสมอ และพิจารณาอย่างเป็นกลางถึงข้อดีข้อเสียของแต่ละอย่างให้ดี อาจใช้ความช่วยเหลือจากคนรอบข้างผ่านการปรึกษาหรือถามความคิดเห็นก็ได้ ซึ่งมันจะทำให้เราเห็นมุมมองของคนอื่น และทำให้เราตัดสินใจได้อย่างเป็นกลางมากขึ้น
อ้างอิง
Anchoring Bias – The Decision Lab. (n.d.). The Decision Lab.
MSEd, K. C. (2023, October 8). How Anchoring Bias Affects Decision-Making. Verywell Mind.
